
Denizin ateş böceği ? Y A K A M O Z


Rahmetli Hüseyin Tuna nın bir yazısı daha okuyucumuzla buluşuyor. Kızı Zeynep in aracılığı ile...
Denizin ateş böceği ? Y A K A M O Z
”Ses uyumu güzel”de diler, hem de “orijinal”. Anlamı ve kültürel önemi büyük”saptamasını yaptılar. Ve yakamoz’u ‘En Güzel Kelime’seçtiler. Şimdilik keyfini sürelim. Zira yakamoz, Rumca kökenli bir kelime; paylaşamamalar hatta yeni krizler başlar yakında?
Yakamoz nedir? Ay ışığının sudaki yansımasıdır. Otur, sıfır bilemedin. Ama biz hep biz hep öyle duymuştuk? Okuyup öğrenseydin.
Peki, siz yazının devamını okumadan soruya ne yanıt verirdiniz? Sıfır mı?
Aldınız; yıldızlı pekiyi mi? Yok, yok sadece gülümsediniz siz?
Sevgili okur; bu yazının içinde iki ayrı bilgi bulacaksınız. Birincisi; Almanya’dan gelen bir haber. İkincisi o haberde baş rolü oynayanın kimliğiyle.
Geçtiğimiz günlerde tam 60 ülke dilinden yaklaşık 2 bin 500 kelimenin yarışması yapıldı Berlin’de. Dış ilişkiler Enstitüsü tarafından düzenlenen yarışmada, Türkçe’yakamoz’sözcüğü, 3 kişilik jüri tarafından dünyanın en güzel sözcüğü olarak belirlendi. Ve dendi ki; ”Yakamoz, orjinalliği, anlamı ve kültürel önemi açısından birinciliğe lâyık görülmüştür. ”Jürinin ikinciliğe, horlamak anlamına delen Çince ‘hu lu’ ‘‘kelimesini, üçüncülüğe de Afrika’daki Luganda dilinde ‘düzensiz ‘anlamına gelen ‘volongoto’ sözcüğünü seçtiğini belirtip biz yine yakamozumuza dönelim.
Önce bir uyarı? Önümüzdeki günlerde Türkçe'mize ‘en güzel sözcük’ madalyasını kazandıran ‘yakamoz’ üzerinde tartışmalar yapılır, bu unvan geri alınırsa hiç şaşırmayın, Zira Türk Dil Kurumu’nun internet sitesinde de açıkça belirtildiği gibi ‘yakamoz’ Rumca kökenli bir kelime. Zamanında Anadolu Rumlarının kullandığı, yeni anlamlar yüklenerek Türkçe’ye dâhil olan ve benimsenen bir kelime olarak tanımlanıyor.
Ama burada duralım. Doğrusu ‘yakamoz’a yeni anlamlar yükleyerek kendi dilimize kazandırmışız da sonradan ipin ucunu kaçırmışız.”Yakamoz nedir ?’diye sorulduğunda durum verilen yanıtlar bakımından hiç de iç açıcı değil yani.
Yok, sanıldığı gibi yakamoz ay ışığının sudaki yansıması değildir. Hatta ay varsa yakamoz yok demektir. Ya da bir başka deyişle, hani şarkıda ‘yareme tuz diye; yakamoz bastım tek şahidim ay’dı’der ya o,olacak şey değildir. Aynı anda orada bulunması, yakamozların faaliyetleri konusunda şahitlik yapabilecek kadar orta yerde durması, fizik ve doğa kurallarına aykırıdır?
Şimdi yazımızın ikinci bölümüne, yani haberin baş rolündeki yakamozu tanımaya, seçilmiş en güzel kelime unvanlı yakamoza gerçek anlamını katmaya başlıyoruz? Bir yanlışı düzeltmekle başlayalım işe: Yaygın sanı, ay ışığının sudaki yansımasının yakamoz olduğu yönündedir dedik ya, hayır, onun adı ‘ayın şavkı’dır. Ay’ın şavkı suyun üstüne düştüğünde oluşan görüntü ise ‘selvi sim in’dir. Selviyi biliyorsunuz, sim de gümüş demektir. Yani bunun adı ‘gümüşten selvi’dir.
Eeee, şair “Ayın şavkı bir selvi simin imiş suda” dendiğinde işte bu durumu betimler. Yakamozla uzaktan yakından alakası olamaz. Üstelik Ay olan gecelerde, Ay’ın ışığı baskın çıktığından yakamozların o şahane pırıltısı görülemez bile.
Yakamoz bir canlı türüdür. Planktondur, boyutları milimetriktir. Latince ismi ‘Noctiluca Millaris’dir. Vücudunda ‘limunisans’ maddesi bulunur ve bu madde, canlı hareket ettikçe ışık saçar. Yakamozlar milyonu bulan topluluklar halinde yaşarlar ve geceleri bir kayık geçerken ya da balık sürüsü aralarına karıştırdığında oluşan hareketten vücutlarındaki vücutlarındaki ‘limunisans’ maddesi faaliyete geçer ve ışık çıkartmalarına neden olur. Kapkara denizin üstünde ışıltılı bir masalsı yol oluşmuşsa, o karalığı üstünü sanki gümüşten tozlar kaplamış gibi görünüyorsa orada yakamoz var demektir işte. O nedenle, çoğu balıkçı teknelerinde yüksek bir direk v e bu direğin ucunda oturulacak bir yer bulunur. Balıkçı Ay olmayan gecelerde buraya oturarak yakamozları gözlemler. Eğer yakamoz varsa; o bölgede balık var demektir; tekneler yakamoza doğru yönlendirilir. İşte yakamozun kısa hikâyesi böyle.
Şimdi sıra sizde; sahi sizin için en güzel sözcük ne? Bana sorsalar ‘türkuaz’ fena değil”derdim örneğin. Ya da ses uyumunu, orijinalliğini, kültürel kimliğini, hatta anlamını da bir yana bırakıp “kelimelerin güzelliği hayatımızdaki yerleriyle belirleniyordur belki de” der “ o nedenle herkesin birincisi kendine” diyerek sıyrılırdım işi içinden? ‘Deryada deryalıklar? Ay balam? Suda oynar balıklar’? Sağlıklı kalın!
T U N A C A N
HAKKI DEMİR ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ TULPARS İLE AFET’E HAZIRLANDI...
Profesyonel eğitmen kadrosuna sahip Tulpars Arama Kurtarma İstanbul genelinde farkındalık eğitimi ve tahliye tatbikatlarına devam etmektedir.
Recep Tayyip Erdoğan, üçüncü kez Cumhurbaşkanı seçildi...
Cumhuriyet tarihinin ilk iki turlu seçimi yapıldı. Cumhurbaşkanlığı seçimini Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’na karşı yarışan Cumhur İttifakı’nın adayı Erdoğan kazandı.
Kuş gözlemcilerinin Büyük Göç Heyecanı
“Ebird Global Bigday” Kuş Gözlem Günü bu yıl 13 Mayıs’ta geniş bir katılımla gerçekleştirildi.
Almanya’da Mesleki Kurslara Gidenlere 1.200 Euro Maaş
Almanya’da işverenler işçi açığına çözümü, çalıştırılacak elemanı yetiştirmekte buldu.
SN ERDOĞAN’IN İLÇESİNDE İLGİNÇ SONUÇ...
Cumhurbaşkanlığı seçimi Türkiye ortalaması Erdoğan 49 Kılıçdaroğlu 45 iken Üsküdar da tam tersi bir durum oluştu Kılıçdaroğlu 49.8 Erdoğan 45.3
Veri girişlerinde sona yaklaşıldı; YSK Başkanı, son durumu paylaştı...
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Ahmet Yener, 14 Mayıs cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerine ilişkin yurt içinde açılan sandık oranının yüzde 99 olduğunu
İŞTE SEÇİM YASAKLARI
Türkiye yarın sandık başına gitmeye hazırlanırken seçim yasakları da bugün devreye giriyor.
SUAT ÖZÇAĞDAŞ “EMEKLİLER İKTİDARIMIZDA NEFES ALACAK”
CHP 1.Bölge millet vekili adayı Suat Özçağdaş 8.Mayıs günü Ata 2 sitesinde düzenlenen bir toplantıda katılımcılara seslendi.
ÇENGELKÖY LAHANACILAR ÇEŞMESİ BİR ŞİİRE KONU OLDU...
Geçtiğimiz günlerde Çengelköy'de gezinirken paylaştığım bu fotoğrafı çektim ve kendimce bir de şiir yazdım. Umarım bir yanlış yapmamışımdır. Varsa bir kusur, affola...
SERA KADIGİL “BU ÜLKE ÇOK DAHA İYİ YAŞAMI HAK EDİYOR”
7.Mayıs Pazar günü TİP adayı Sera Kadıgil Ata 2 sitesinde seçmenlere seslendi. Kalabalık bir dinleyici grubunu selamlayan Kadıgil şu açıklamalarda bulundu. Sonra soruları cevapladı.