
Denizin ateş böceği ? Y A K A M O Z


Rahmetli Hüseyin Tuna nın bir yazısı daha okuyucumuzla buluşuyor. Kızı Zeynep in aracılığı ile...
Denizin ateş böceği ? Y A K A M O Z
”Ses uyumu güzel”de diler, hem de “orijinal”. Anlamı ve kültürel önemi büyük”saptamasını yaptılar. Ve yakamoz’u ‘En Güzel Kelime’seçtiler. Şimdilik keyfini sürelim. Zira yakamoz, Rumca kökenli bir kelime; paylaşamamalar hatta yeni krizler başlar yakında?
Yakamoz nedir? Ay ışığının sudaki yansımasıdır. Otur, sıfır bilemedin. Ama biz hep biz hep öyle duymuştuk? Okuyup öğrenseydin.
Peki, siz yazının devamını okumadan soruya ne yanıt verirdiniz? Sıfır mı?
Aldınız; yıldızlı pekiyi mi? Yok, yok sadece gülümsediniz siz?
Sevgili okur; bu yazının içinde iki ayrı bilgi bulacaksınız. Birincisi; Almanya’dan gelen bir haber. İkincisi o haberde baş rolü oynayanın kimliğiyle.
Geçtiğimiz günlerde tam 60 ülke dilinden yaklaşık 2 bin 500 kelimenin yarışması yapıldı Berlin’de. Dış ilişkiler Enstitüsü tarafından düzenlenen yarışmada, Türkçe’yakamoz’sözcüğü, 3 kişilik jüri tarafından dünyanın en güzel sözcüğü olarak belirlendi. Ve dendi ki; ”Yakamoz, orjinalliği, anlamı ve kültürel önemi açısından birinciliğe lâyık görülmüştür. ”Jürinin ikinciliğe, horlamak anlamına delen Çince ‘hu lu’ ‘‘kelimesini, üçüncülüğe de Afrika’daki Luganda dilinde ‘düzensiz ‘anlamına gelen ‘volongoto’ sözcüğünü seçtiğini belirtip biz yine yakamozumuza dönelim.
Önce bir uyarı? Önümüzdeki günlerde Türkçe'mize ‘en güzel sözcük’ madalyasını kazandıran ‘yakamoz’ üzerinde tartışmalar yapılır, bu unvan geri alınırsa hiç şaşırmayın, Zira Türk Dil Kurumu’nun internet sitesinde de açıkça belirtildiği gibi ‘yakamoz’ Rumca kökenli bir kelime. Zamanında Anadolu Rumlarının kullandığı, yeni anlamlar yüklenerek Türkçe’ye dâhil olan ve benimsenen bir kelime olarak tanımlanıyor.
Ama burada duralım. Doğrusu ‘yakamoz’a yeni anlamlar yükleyerek kendi dilimize kazandırmışız da sonradan ipin ucunu kaçırmışız.”Yakamoz nedir ?’diye sorulduğunda durum verilen yanıtlar bakımından hiç de iç açıcı değil yani.
Yok, sanıldığı gibi yakamoz ay ışığının sudaki yansıması değildir. Hatta ay varsa yakamoz yok demektir. Ya da bir başka deyişle, hani şarkıda ‘yareme tuz diye; yakamoz bastım tek şahidim ay’dı’der ya o,olacak şey değildir. Aynı anda orada bulunması, yakamozların faaliyetleri konusunda şahitlik yapabilecek kadar orta yerde durması, fizik ve doğa kurallarına aykırıdır?
Şimdi yazımızın ikinci bölümüne, yani haberin baş rolündeki yakamozu tanımaya, seçilmiş en güzel kelime unvanlı yakamoza gerçek anlamını katmaya başlıyoruz? Bir yanlışı düzeltmekle başlayalım işe: Yaygın sanı, ay ışığının sudaki yansımasının yakamoz olduğu yönündedir dedik ya, hayır, onun adı ‘ayın şavkı’dır. Ay’ın şavkı suyun üstüne düştüğünde oluşan görüntü ise ‘selvi sim in’dir. Selviyi biliyorsunuz, sim de gümüş demektir. Yani bunun adı ‘gümüşten selvi’dir.
Eeee, şair “Ayın şavkı bir selvi simin imiş suda” dendiğinde işte bu durumu betimler. Yakamozla uzaktan yakından alakası olamaz. Üstelik Ay olan gecelerde, Ay’ın ışığı baskın çıktığından yakamozların o şahane pırıltısı görülemez bile.
Yakamoz bir canlı türüdür. Planktondur, boyutları milimetriktir. Latince ismi ‘Noctiluca Millaris’dir. Vücudunda ‘limunisans’ maddesi bulunur ve bu madde, canlı hareket ettikçe ışık saçar. Yakamozlar milyonu bulan topluluklar halinde yaşarlar ve geceleri bir kayık geçerken ya da balık sürüsü aralarına karıştırdığında oluşan hareketten vücutlarındaki vücutlarındaki ‘limunisans’ maddesi faaliyete geçer ve ışık çıkartmalarına neden olur. Kapkara denizin üstünde ışıltılı bir masalsı yol oluşmuşsa, o karalığı üstünü sanki gümüşten tozlar kaplamış gibi görünüyorsa orada yakamoz var demektir işte. O nedenle, çoğu balıkçı teknelerinde yüksek bir direk v e bu direğin ucunda oturulacak bir yer bulunur. Balıkçı Ay olmayan gecelerde buraya oturarak yakamozları gözlemler. Eğer yakamoz varsa; o bölgede balık var demektir; tekneler yakamoza doğru yönlendirilir. İşte yakamozun kısa hikâyesi böyle.
Şimdi sıra sizde; sahi sizin için en güzel sözcük ne? Bana sorsalar ‘türkuaz’ fena değil”derdim örneğin. Ya da ses uyumunu, orijinalliğini, kültürel kimliğini, hatta anlamını da bir yana bırakıp “kelimelerin güzelliği hayatımızdaki yerleriyle belirleniyordur belki de” der “ o nedenle herkesin birincisi kendine” diyerek sıyrılırdım işi içinden? ‘Deryada deryalıklar? Ay balam? Suda oynar balıklar’? Sağlıklı kalın!
T U N A C A N
KÜÇÜKSU RASATHANE SPOR, İSTANBUL UN GÜNDEMİNDE
Kurulduğu günden beri, sportif anlamda başarılı olmaya çalışarak, semtimize de yeni bir renk katan Küçüksu Rasathane Spor, altyapı kategorilerindeki başarılarının yanı sıra, 2.Amatör ligde de iddialı kurduğu kadro
ÜSKÜDAR’DA KENTSEL DÖNÜŞÜM İÇİN İMZA TÖRENİ GERÇEKLEŞTİ
Barbaros, Mehmet Akif, Yavuzturk ve Selami Ali Mahallelerindeki dört ayrı parselde toplam 1.068 bağımsız birimden oluşan projelerin hak sahipleriyle kentsel dönüşüm sözleşmesi imzalandı.
BTP ÜSKÜDAR MADDE BAĞIMLILIĞI VE SANAL KUMAR UYARISINDA BULUNDU
BTP Üsküdar ilçe Başkanı Yunus Ballı ve yönetici arkadaşları Üsküdar’ın çeşitli mahallelerinde Madde bağımlılığı ve sanal kumar bağımlılığına dikkat çekmek için broşür çalışmalarına devam ediyor.
ÜSKÜDAR BAĞLARBAŞI KÜLTÜR MERKEZİ YENİ YÜZÜYLE KAPILARINI AÇTI
DEDETAŞ " 31 Mart seçimlerinden sonra görevi devraldığımız günden beri tahakkuk etmiş olan tüm SGK ve vergi borçlarını ödedik."
ÜSKÜDAR’DA OTİZM FARKINDALIK ETKİNLİĞİ GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Üsküdar Belediyesi tarafından Otizm Farkındalık Haftası kapsamında “Farklılıklar Bize Renk Katar” sloganıyla etkinlik düzenlendi.
BOĞAZİÇİ ALEVİ KÜLTÜR DERNEĞİ GENEL KURULU YAPILDI
23 MART Pazar günü dernek üyelerinin yoğun katılımı ile saat 14.00 de başladı, katılan üyeler yoklama cetveline imzalarını attılar.
TÜED'den 2000 sonrası emeklilere intibak talebi
Türkiye Emekliler Derneği (TÜED), emekli aylıklarında oluşan eşitsizliklerin giderilmesi için 2000 sonrasında emekli olanlara intibak yapılmasını talep etti.
ÜSKÜDAR BELEDİYE BAŞKANI DEDETAŞ, CHP’NİN CUMHURBAŞKANLIĞI ÖN SEÇİMİNDE OYUNU KULLANDI
Sinem Dedetaş: “Özellikle dayanışma sandıklarında yüksek bir katılım var, bütün ilçelerde takip ediyoruz. Örgütümüze tüm hazırlıkları için teşekkür ediyoruz.
ÇENGELKÖY BP PETROL OFİSİ OLDU...
Çengelköy de yılladır BP markası ile halka hizmet eden KARAKAŞ petrol şirketin Petrol Ofisine devredilmesi ile beraber artık yeni markası ile yoluna devam edecek.
SAADET ÜSKÜDAR İFTAR BULUŞMASI
Saadet Partisi Eski Belediye başkanı Yılmaz Bayat ve İlçe başkanı Hakan Tevfik Erdağı Üsküdar' ın muhtarlarıyla 11.Mart akşamı Üsküdar ilçe binasında iftarda buluştu.